สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด อันตรายที่คุณไม่ควรมองข้าม

เรียนรู้ความเสี่ยงจากสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่คุณใช้อยู่ทุกวัน พร้อมไขข้อสงสัยเกี่ยวกับการเลือกผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม

ในปัจจุบันผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดมีบทบาทสำคัญในชีวิตประจำวันของเรา ไม่ว่าจะเป็นการทำความสะอาดบ้านเรือนหรืออาคารต่างๆ ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ทำให้การทำความสะอาดเป็นเรื่องง่ายและสะดวกสบายขึ้น แต่คุณทราบหรือไม่ว่า สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเหล่านี้อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพของคุณและครอบครัว รวมถึงส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้อย่างไม่น่าเชื่อ

ทำความเข้าใจเกี่ยวกับสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด

สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเป็นส่วนประกอบที่ใช้ในการขจัดสิ่งสกปรกและคราบต่างๆ ที่เกาะอยู่บนพื้นผิวหรือสิ่งของต่างๆ สารเคมีเหล่านี้มีหลายประเภท ซึ่งแต่ละชนิดมีคุณสมบัติและบทบาทเฉพาะในการทำความสะอาดแตกต่างกัน อย่างไรก็ตาม การใช้สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง เนื่องจากสารเคมีเหล่านี้อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมได้

สารเคมีที่พบบ่อยในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด

ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่เรานำมาใช้กันทุกวันนั้นมีส่วนประกอบหลักที่หลากหลาย ซึ่งสารเคมีเหล่านี้มีบทบาทในการขจัดสิ่งสกปรกและคราบต่างๆ ที่เกาะอยู่บนพื้นผิว

1.สารลดแรงตึงผิว (Surfactant)

สารลดแรงตึงผิวเป็นสารเคมีในผลิตภัณฑ์ที่มีบทบาทในการทำความสะอาดโดยทำให้สิ่งสกปรกหลุดออกจากพื้นผิวและละลายในน้ำได้ง่ายขึ้น สารเหล่านี้มักพบในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดหลากหลายประเภท เช่น alkyl sulphate และ olefin sulphonate แม้ว่าสารลดแรงตึงผิวจะมีประสิทธิภาพในการขจัดคราบสกปรก แต่ก็อาจก่อให้เกิดการระคายเคืองผิวหนังและตาได้ หากสัมผัสโดยตรง

2.กรด (Acid)

กรดเป็นสารเคมีในผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในการละลายแคลเซียมและขจัดคราบตะกอนของโลหะ เป็นสารกรดที่พบบ่อยในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด ได้แก่ phosphoric acid และ hydrochloric acid ซึ่งกรดบางชนิดมีความกัดกร่อนสูง หากใช้ผิดวิธีหรือสัมผัสโดยตรงอาจทำให้เกิดการกัดกร่อนของโลหะหรือระคายเคืองผิวหนังได้

3.ด่าง (Alkali)

ด่างเป็นสารเคมีในผลิตภัณฑ์ที่ช่วยปรับ pH ให้สูงขึ้น และมีประสิทธิภาพในการขจัดคราบไขมัน ดังนั้นด่างจึงถูกนำมาใช้ในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดห้องครัว เช่น sodium hydroxide หากไม่ระมัดระวังในการใช้งาน สามารถทำให้เกิดการระคายเคืองหรือบาดแผลบนผิวหนังได้

4.สารลดความกระด้างของน้ำ (Builder)

สารลดความกระด้างของน้ำเป็นสารเคมีในผลิตภัณฑ์ที่มีบทบาทในการจับอนุภาคโลหะในน้ำกระด้าง ซึ่งเป็นสารที่ขัดขวางการทำงานของสารลดแรงตึงผิว สารเหล่านี้มักใช้ในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่ต้องการให้มีประสิทธิภาพสูงสุดในการขจัดคราบสิ่งสกปรก แม้ว่าจะมีประโยชน์ในกระบวนการทำความสะอาด แต่สารนี้อาจมีผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมหากถูกใช้ในปริมาณมากเกินไปหรือผิดวิธี

5.ตัวทำละลาย (Solvent)

มีหน้าที่ในการละลายไขมันและเพิ่มความสามารถในการละลายของส่วนประกอบอื่นๆ ในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด เช่น ethanol และ propyleneglycol ถูกใช้กันอย่างแพร่หลาย แต่ก็สามารถก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อระบบหายใจหรือผิวหนังได้เช่นกัน

อันตรายของสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด

แม้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดจะมีประโยชน์อย่างมากในด้านการทำความสะอาด แต่การใช้สารเคมีเหล่านี้ยังคงมีความเสี่ยงต่อสุขภาพและความปลอดภัย การสัมผัสสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดในระยะยาวหรือในปริมาณมากอาจก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพร้ายแรงได้ เช่น

• ปัญหาทางระบบหายใจ : การสูดดมสารเคมีบางชนิดอาจทำให้เกิดอาการเจ็บหน้าอก หายใจติดขัด หรือโรคหอบหืดได้
• ปัญหาทางผิวหนัง : สารเคมีที่มีฤทธิ์กัดกร่อนหรือสารลดแรงตึงผิวที่มีความเข้มข้นสูง อาจทำให้เกิดการระคายเคืองผิวหนัง หรือแม้กระทั่งอาการแพ้ที่รุนแรง
• ผลกระทบต่อระบบประสาท : การสัมผัสสารเคมีบางชนิดเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย ปวดศีรษะ หรือปัญหาด้านความจำ

นอกจากนี้ ยังมีการวิจัยที่พบว่าแม่บ้านและผู้ที่ทำงานเกี่ยวข้องกับสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดมักมีความเสี่ยงในการเจ็บป่วยมากกว่าคนทั่วไป เนื่องจากสัมผัสสารเคมีหล่านี้อย่างต่อเนื่อง

ผลกระทบของสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดต่อสิ่งแวดล้อม

สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดไม่ได้มีเพียงผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์เท่านั้น แต่ยังสามารถส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมได้อีกด้วย ปัจจุบันหลายประเทศได้ห้ามใช้เกลือฟอสเฟตในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด เพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ในประเทศไทยยังคงอนุญาตให้ใช้เกลือฟอสเฟตในผลิตภัณฑ์บางประเภท เช่น ผงซักฟอกภายใต้ข้อกำหนดที่เข้มงวด

ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

1. มลพิษทางน้ำ
   • ปัญหา : สารเคมีบางชนิด เช่น เกลือฟอสเฟต เมื่อปล่อยลงสู่แหล่งน้ำจะทำให้พืชน้ำเติบโตอย่างรวดเร็ว
   • ผลกระทบ : เกิดปรากฏการณ์ยูโทรฟิเคชัน (Eutrophication) ทำให้ปริมาณออกซิเจนในน้ำลดลง ส่งผลให้สัตว์น้ำตาย
   • การแก้ไข : หลายประเทศได้ออกกฎหมายจำกัดการใช้เกลือฟอสเฟตในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด
2. การทำลายระบบนิเวศ
   • ปัญหา : สารเคมีบางชนิดอาจทำลายสมดุลของระบบนิเวศในแหล่งน้ำ
   • ผลกระทบ : ส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อาหารและความหลากหลายทางชีวภาพ
   • ตัวอย่าง : สารลดแรงตึงผิวบางชนิดสามารถทำลายเยื่อหุ้มเซลล์ของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กในน้ำได้
3. การปนเปื้อนในดิน
   • ปัญหา : สารเคมีที่ตกค้างในดินอาจถูกดูดซึมโดยพืชและเข้าสู่ห่วงโซ่อาหาร
   • ผลกระทบ : อาจส่งผลต่อการเจริญเติบโตของพืชและสิ่งมีชีวิตในดิน
   • การป้องกัน : ใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่ย่อยสลายได้ทางชีวภาพ

วิธีการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่ปลอดภัย

เมื่อเราทราบถึงอันตรายของสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดแล้ว คำถามที่ตามมาคือเราควรจะเลือกใช้ผลิตภัณฑ์อย่างไรให้ปลอดภัยต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม นี่คือคำแนะนำเบื้องต้น

อ่านฉลากผลิตภัณฑ์อย่างละเอียด

• ตรวจสอบส่วนประกอบและคำเตือนบนฉลากก่อนใช้งาน
• สังเกตสัญลักษณ์ความเป็นอันตราย เช่น วัตถุไวไฟ กัดกร่อน หรือเป็นพิษ
• ศึกษาวิธีการใช้งานที่ถูกต้องและปริมาณที่เหมาะสม

เลือกผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

• มองหาผลิตภัณฑ์ที่มีฉลากระบุไว้ชัดเจนว่าเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
• เลือกผลิตภัณฑ์ที่ย่อยสลายได้ทางชีวภาพ
• หลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของฟอสเฟตหรือสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม

ใช้ผลิตภัณฑ์ทางเลือกธรรมชาติ

• น้ำส้มสายชู : ใช้ขจัดคราบหินปูนและฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้ดี
• เบกกิ้งโซดา : ใช้ขจัดกลิ่นและทำความสะอาดไม้ถูพื้นได้ดี
• น้ำมะนาว : มีฤทธิ์เป็นกรดอ่อนๆ ช่วยขจัดคราบและฆ่าเชื้อได้หลายชนิด
• สบู่พืชหรือน้ำมันมะพร้าว : ใช้เป็นน้ำยาล้างจานธรรมชาติได้

ปฏิบัติตามคำแนะนำการใช้งาน

• ใช้ผลิตภัณฑ์ตามปริมาณที่แนะนำ ไม่ควรใช้มากเกินความจำเป็น
• สำคัญต้องทำความสะอาดในพื้นที่ที่มีอากาศถ่ายเทสะดวก
• หลีกเลี่ยงการผสมผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดต่างชนิดกัน เพราะอาจเกิดปฏิกิริยาเคมีที่เป็นอันตราย

สวมอุปกรณ์ป้องกัน

• สวมถุงมือยางเพื่อป้องกันการสัมผัสโดยตรงกับสารเคมี
• ใช้หน้ากากป้องกันไอระเหยเมื่อใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีกลิ่นฉุน
• สวมแว่นตานิรภัยเมื่อใช้ผลิตภัณฑ์ที่อาจกระเด็นเข้าตา

การกำจัดสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดอย่างถูกต้อง

การกำจัดผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดและภาชนะบรรจุหลังการใช้งานอย่างถูกวิธีเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ต่อไปนี้คือคำแนะนำวิธีการกำจัดสารเคมีที่ถูกต้อง

1. ทิ้งภาชนะตามคำแนะนำ : อ่านคำแนะนำบนฉลากผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับวิธีการทิ้งภาชนะและสารเคมีในผลิตภัณฑ์อย่างถูกต้อง
2. ใช้งานผลิตภัณฑ์ให้หมด : เพื่อป้องกันการทิ้งสารเคมีที่ตกค้างอยู่ในภาชนะ ไม่ควรทิ้งผลิตภัณฑ์ที่ยังเหลือสารเคมีอยู่
3. ล้างภาชนะก่อนทิ้ง : สำหรับผลิตภัณฑ์ที่ต้องใช้น้ำเป็นตัวทำความสะอาดร่วม ควรล้างภาชนะด้วยน้ำสะอาดก่อนทิ้ง
4. ทิ้งภาชนะในที่จัดเตรียม : ควรทิ้งภาชนะในที่จัดเตรียมสำหรับการทิ้งขยะสารเคมี ไม่ควรทิ้งลงในแม่น้ำ คูคลอง หรือแหล่งน้ำสาธารณะเด็ดขาด
5. เก็บภาชนะให้ปลอดภัย : ไม่ควรเก็บภาชนะใกล้ความร้อนหรือไฟ เพราะอาจเกิดการระเบิดได้หากสัมผัสกับความร้อนสูง

สรุป

อันตรายจากสารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเป็นเรื่องที่ไม่ควรมองข้าม ผลิตภัณฑ์เหล่านี้มีส่วนประกอบที่สามารถก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพและสิ่งแวดล้อมได้หากใช้ไม่ถูกวิธี การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัย ปฏิบัติตามคำแนะนำในการใช้งานและการกำจัดอย่างถูกวิธี จะช่วยลดการเกิดความเสี่ยงเหล่านี้ได้เป็นอย่างมาก

การให้ความสำคัญกับความปลอดภัยในการใช้สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดไม่เพียงแต่ช่วยปกป้องสุขภาพของคุณและครอบครัว แต่ยังเป็นการรักษาสิ่งแวดล้อมให้คงอยู่กับเราได้อย่างยั่งยืน